'Hoe eerder mensen bellen, hoe beter wij kunnen helpen'

Janneke Haagsma en Willeke Bijma helpen inwoners die financiële schulden hebben

Links op de foto staat Janneke Haagsma, rechts is Willeke Bijma

Wat doe je als je je rekening niet meer kunt betalen? Sinds 1 januari 2021 krijgen gemeenten een melding wanneer inwoners een betaalachterstand hebben bij hun woningcorporatie, energiemaatschappij, waterbedrijf en/of zorgverzekeraar. Hierdoor kunnen zij mensen sneller helpen, als die daar voor open staan. Vroegsignaleerders zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van dit nieuwe, proactieve beleid. We spraken erover met Janneke Haagsma en Willeke Bijma van de gemeente Smallingerland.

Wat doen jullie?

Janneke: ‘Wij krijgen elke maand tussen de tweehonderd tot driehonderd meldingen over inwoners die een betaalachterstand hebben. Het kan om een klein bedrag gaan, maar we zien ook veel grote bedragen. Al deze inwoners sturen wij een brief. Dan weten zij ons te vinden, als ze hulp willen om hun geldproblemen op te lossen. Aan inwoners met grote schulden, of met schulden bij meerdere organisaties, sturen we een brief waarin staat dat we binnenkort bij ze langskomen. Maar niets is verplicht. Als ze geen hulp willen, mogen ze dit altijd zeggen.’

Waarom is dit nodig?

Willeke: ‘Wij willen voorkomen dat de schulden groter worden. Daarom heet wat wij doen ook ‘vroegsignalering’. Een grote schuld begint vaak klein. Hoe eerder we kunnen helpen, hoe beter. Wanneer het bedrag groter wordt en er incassokosten bijkomen, verliezen mensen vaak het overzicht. Dan durven ze bijvoorbeeld hun post niet meer open te maken.’

‘Mensen die schulden hebben, wachten gemiddeld vijf jaar voordat ze om hulp vragen’

Janneke vult aan: ‘Mensen die schulden hebben, wachten gemiddeld vijf jaar voordat ze om hulp vragen. Dat is uit onderzoek gebleken. In die vijf jaren zijn de bedragen vaak flink opgelopen. Wij hopen dat mensen eerder om hulp vragen, als ze weten dat wij bestaan en dat we hen graag willen helpen.’

Hoeveel huisbezoeken leggen jullie wekelijks ongeveer af?

Janneke: ‘Dat verschilt. Deze maand waren het er vijfendertig. We bekijken per dag waar we naartoe gaan in de gemeente. We gaan altijd met de fiets. Als mensen niet opendoen, laten we een kaartje achter in de brievenbus. Daarop staat wie we zijn, waarom we zijn langs geweest en hoe de mensen ons kunnen bereiken.’

Hoe reageren mensen als jullie op bezoek komen?

Willeke: ‘Bijna altijd positief. Soms hebben ze onze hulp nodig. Soms niet. En soms moeten ze er eerst even over nadenken. Maar ze worden nooit boos. De meeste mensen vinden dat we goed werk doen.’

Hoe gaat zo’n bezoek in zijn werk?

Janneke: ‘In de brief die we eerst sturen, staat al dat we langskomen. We zeggen niet wanneer, want dat weten we nooit van tevoren. Het ligt eraan hoe de week verloopt. Als we bij mensen aanbellen en ze doen open, vertellen we waarom we er zijn. Als ze onze hulp willen, kunnen we een afspraak maken op het gemeentehuis of meteen binnenkomen om naar hun verhaal te luisteren. En als mensen niet opendoen of niet meteen hulp willen, laten we een kaartje achter met onze gegevens.’

‘Het aantal mensen dat in de problemen zijn gekomen door hoge energieprijzen valt nog mee’

Welke situatie komen jullie het meest tegen?

Willeke: ‘Eigenlijk kunnen we dat niet zo goed zeggen. We komen in alle wijken van Drachten, bij inwoners van alle rangen en standen. Het is dus heel verschillend. En de manieren waarop mensen in de problemen raken, zijn ook zo verschillend. Je zou misschien verwachten dat veel mensen in de problemen zijn gekomen door de hoge energieprijzen, maar dat valt nog wel mee.’

‘Een schuldhulpmaatje of budgetcoach helpt mensen voor een langere periode’

Heeft de aanpak succes?

Janneke: ‘Ja, zeker. Er is haast altijd wel iets wat we kunnen doen. Samen de post openmaken. Alle schulden op een rijtje zetten. Betalingsregelingen afspreken met de woningcorporatie, zorgverzekeraar of energiebedrijven. Toeslagen of uitkeringen aanvragen. Maar we kunnen ook doorverwijzen naar een schuldhulpmaatje of budgetcoach, als mensen dat willen. Wij zijn er voor de snelle oplossingen. Een schuldhulpmaatje of budgetcoach kan een langere periode helpen. Maar we houden dan wel contact met de mensen. Net zolang tot het niet meer nodig is.’

Welk huisbezoek maakte de meeste indruk op jullie?

Janneke: ‘Laatst kwam ik bij een mevrouw die meteen de deur dichtgooide toen ik vertelde wie ik was. Direct daarna deed ze de deur toch weer open en liet ze me binnen. Ze was geschrokken, maar wilde wel graag hulp. Ze had geen vrienden of familieleden die haar met haar geldproblemen konden helpen. Ik bracht haar in contact met een organisatie van vrijwillige schuldhulpmaatjes. Maar die organisatie belde mij een week later om te zeggen dat mevrouw toch geen hulp nodig had, want ze werd door familie geholpen. Dat vond ik gek. Toen ik haar opbelde en vroeg hoe het zat, zei ze eerlijk dat ze de meneer die haar kwam helpen te streng vond. Ik heb de organisatie toen gevraagd of ze misschien een vrouw konden sturen. Dat kon. Nu gaat het een stuk beter.’

‘Uiteindelijk accepteerde ze hulp en heeft haar leven weer op orde. Nu durft ze weer met vriendinnen af te spreken'

‘Een ander voorbeeld is van een jongedame van begin dertig. Zij woonde alleen en had geen werk, maar wel veel schulden. Toen ik bij haar aanbelde, deed ze niet open terwijl ze wel thuis was. Op brieven reageerde ze ook niet. Ik bleef af en toe langsgaan en brieven sturen om contact met haar te krijgen. Op een dag mailde ze terug. We hebben elkaar nooit ontmoet, maar ik kon haar wel helpen. Laatst stuurde ze een brief waarin ze mij bedankte. Omdat ik zo had doorgezet. Nu heeft ze haar leven weer op orde en durft ze weer met vriendinnen af te spreken. Dat is toch fantastisch? De aanhouder wint. Dat is mijn motto.’

Hebben jullie nog tips voor mensen die geldzorgen hebben?

Willeke: ‘Ja. Neem contact met ons op als je het financieel niet meer redt. Bel, mail, sms of kom langs op het gemeentehuis. Hoe eerder hoe beter. Schaam je niet. Er zijn heel veel inwoners met geldproblemen. Wij willen iedereen zo goed mogelijk helpen. We vinden niets gek of stom. En we kunnen haast altijd wel iets doen.’